Trong cuộc sống, chúng ta có xu hướng ở một mức độ nào đó tin rằng mình không xứng đáng. Nếu chúng ta tin rằng mình không xứng đáng với hạnh phúc, tình yêu hay sự thỏa mãn, đó đều là dấu hiệu của một loại “tổn thương cốt lõi” (core wound), biến đổi tùy theo hoàn cảnh và trải nghiệm của chúng ta. Tổn thương sâu kín này là kết quả của những niềm tin nền tảng mà chúng ta được dạy từ khi sinh ra và tạo nên phiên bản lỗi của bản thân theo chúng ta đến tận hiện tại.
Các “tổn thương cốt lõi” là những nỗi đau đã ăn sâu trong mỗi chúng ta, là những người bạn đáng thương, già nua nhất và đối với phần lớn, được dẫn lối bởi 2 niềm tin sai lầm sau:
“Mình có nhiều khiếm khuyết, mình là một đứa tồi.”
“Mình phải sửa đổi bản thân để được chấp nhận.”
Chúng ta đã hình thành tổn thương đó như thế nào?
Trong Giáo lý của đạo Thiên chúa, “tổn thương cốt lõi” được nhắc đến dưới hình thức của “tội lỗi nguyên thủy” (original sin). Tuy nhiên, khi bỏ qua các mối liên hệ mang tính giáo lý tới khái niệm này, chúng ta có thể thấy rằng “tội lỗi nguyên thủy” gợi ra các tổn thương sâu sắc bên trong chúng ta và cách các vấn đề như sai lầm thế hệ, sự chối bỏ bản thân, sự tự ti và căm ghét chính mình được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Các tổn thương cốt lõi của chúng ta thường bắt nguồn từ thời thơ ấu. Khi còn nhỏ, chúng ta được tự do, cho đến một thời điểm nào đó khi sự kìm hãm xuất hiện. Khi dần dần phát triển nhận thức, chúng ta chống lại sự kìm hãm từ cha mẹ, người lớn và bạn bè. Nhưng chúng ta cũng bắt đầu phải trải qua sự phản đối và trừng phạt để sống với bản ngã của mình, để có những cảm xúc, suy nghĩ, mối quan tâm và nhu cầu riêng biệt. Và vì thế, các tổn thương cốt lõi bắt đầu hình thành.
Khi các tổn thương bắt đầu ăn sâu dần vào con người qua hết các giai đoạn từ thơ ấu, dậy thì đến hậu trưởng thành, chúng ta cũng bắt đầu dựng lên các rào cản bảo vệ để tránh người khác làm tổn thương mình. Mặc dù trong nhiều trường hợp điều này bảo vệ chúng ta, nhưng đến cuối cùng, nó sẽ giam hãm chúng ta ở bên trong, ngăn chúng ta được thực sự tự do và sống cuộc sống bình thường với mọi người xung quanh.
Các tổn thương này cũng là nguyên nhân chính của sự mệt mỏi chúng ta phải trải qua trong cuộc sống hàng ngày, làm cạn kiệt nguồn năng lượng và kìm hãm khả năng của chúng ta. Chúng làm chúng ta biết trân trọng những giây phút được ở một mình như những khoảnh khắc nhất thời được thoát khỏi những lời nói dối làm vỏ bọc cho tổn thương sâu trong mình, chưa bao giờ được chữa lành.
12 dấu hiệu bạn đang có một loại tổn thương như vậy:
1. Bạn bắt đầu các mối quan hệ với hy vọng tìm thấy những gì mình còn thiếu ở người kia.
2. Bạn thường cảm thấy thiếu thốn về mọi mặt và thường nghĩ: “Mình chưa đủ”, “Mình không hoàn thiện”, “Mình thiếu hấp dẫn”, “Mình không là gì cả với người khác”, “Mình thật bất lực” và “Mình thật tồi tệ”.
3. Bạn liên tục cảm thấy bị bỏ rơi, oán trách hoặc phản bội.
4. Bạn có thái độ cầu toàn (chẳng hạn bạn sẽ chỉ có được sự tự tin thông qua kết quả của việc bạn làm thay vì ý định đằng sau nó).
5. Bạn mắc chứng lo âu kinh niên. Đó là hệ quả khi bạn dò đoán trước những cảm xúc đau đớn của việc thấy mình không xứng đáng- điều mà sâu bên trong bạn nghĩ là sự thật.
6. Bạn mắc cùng những sai lầm cũ trong các mối qua hệ. Điều này là vì bạn bị mắc kẹt trong lối suy nghĩ quen thuộc và không đủ can đảm để thay đổi.
7. Bạn tìm thấy hân hoan trong nỗi khốn khổ của mình vì đó là nguồn thu hút chú ý của người khác thông qua sự cảm thông.
8. Bạn có một cái bóng quá lớn của chính mình mà chưa khám phá được.
9. Bạn cư xử theo cách không đúng với con người thật của mình. Bạn hành động như vậy chỉ để được người khác chấp nhận.
10. Bạn thường cảm thấy bị tê liệt cảm xúc ở bên trong, dường như mọi thứ đều trở nên vô nghĩa và mất kết nối với bạn. “Không cảm thấy gì cả” chính là cơ chế phòng thủ tối thượng của bạn.
11. Bạn là nhà phê bình khắc nghiệt nhất đối với chính mình (bạn liên tục nhắc bản thân mình là một kẻ thất bại như thế nào).
12. Bạn luôn cảm thấy bơ vơ và không thể đồng điệu với bất kỳ ai. Thay vì tôn trọng sự khác biệt của bản thân và coi đó như một cơ hội, bạn lại nhìn nhận nó như một lời nguyền.
Tổn thương của bạn càng lớn, bạn càng mất kết nối với tâm hồn mình. Tình trạng này thường lây lan sang những người ở quanh bạn đặc biệt là trẻ con (bộ phận dễ bị tác động nhất) giống như một loại vi rút.
Các loại tổn thương cốt lõiDưới đây là danh sách các loại tổn thương cốt lõi được theo sau bởi những niềm tin cốt lõi phát triển từ chúng:
- Bị bỏ rơi (“Mình bị sao vậy?”, “Mình thật hiếu hấp dẫn”, “Mình không là gì cả”).
- Bị phản bội (“Mình không xứng đáng”, “Mình thật vô dụng”, “Mình là một kẻ thất bại”).
- Bị lạm dụng cảm xúc/tinh thần/tình dục/thân thể (“Mình thật xấu xí”, “MÌnh chỉ xứng đáng với những thứ chẳng ra gì mà thôi”, “Mình hay mất kiểm soát”, “Mình xứng đáng bị trừng phạt”).
- Bị chối bỏ (“Mình thật đáng xấu hổ”, “Mình là một đứa tồi”, “Mình không xứng đáng được yêu thương”, “Mình phải thật hoàn hảo”, “Mình sẽ không bao giờ thuộc về ai cả”).
Danh sách này chưa liệt kê tất cả mà chỉ nhấn mạnh những loại tổn thương cảm xúc phổ biến nhất làm mọi người chật vật. Bạn có thấy chút liên hệ nào với bản thân mình không?
Cách tìm ra tổn thương cốt lõi của bản thân
Các tổn thương dằn vặt chúng ta nhất thông qua thứ hình ảnh giả tạo ta phô bày ra với thế giới. Một mặt chúng ta tỏ ra quan trọng, một mặt khác chúng ta lại tin rằng mình không xứng đáng, thiếu hấp dẫn và tàn tệ.
Chúng ta cần dò xét thật kỹ các tổn thương của mình, làm cho chúng hiện rõ ra và giữ chúng không bị vùi lấp lại cho tới khi được chữa lành. Chúng ta nên bắt đầu quá trình này bằng việc thành thực với chính mình. Điều cần làm là không trốn tránh cảm xúc thật và hình thành dần sự can đảm để đối mặt với các tổn thương cũng như nhận biết về lỗi lầm bản thân.
Một người thầy vĩ đại từng nói: “Rồi bạn sẽ biết sự thật, và sự thật sẽ đem đến cho bạn tự do.” Chỉ khi bạn thực sự nhận thức được tổn thương cũng như cách bạn đã kế thừa “tội lỗi nguyên thủy” và ý nghĩ rằng mình không xứng đáng, bạn mới có thể tìm thấy cách chấm dứt chúng. Chỉ bằng cách tha thứ cho những gì đã kìm hãm bạn từ bên trong, bạn mới có thể được tự do.
Đây là một vài cách có lẽ sẽ hữu hiệu để khai mở tổn thương trong bạn, hầu hết đều xoay quanh câu hỏi “Tại sao?”
1. Sử dụng cảm xúc của bạn như một chiếc mỏ neo.
Một cách hữu hiệu để khai mở tổn thương là tận dụng một cảm xúc tiêu cực bất kỳ như một chiếc mỏ neo để kéo bạn vào sâu bên trong mình rồi từ đó khám phá những gì bạn đang cảm thấy, thời điểm nó hình thành, và nguyên do tại sao bạn lại cảm thấy vậy.
Ví dụ, nếu bạn đang cảm thấy vô cùng hoang mang, bạn có thể dựa vào cảm giác đó để kích thích bản thân đi tìm câu trả lời cho câu hỏi “Tại sao?”, lần lại con đường phát triển của thứ cảm giác đó và có lẽ sẽ khám phá được rằng cảm giác hoang mang đó là kết quả của một nỗi phiền muộn sâu xa. Từ đó, bạn sẽ đi thăm dò tiếp nỗi phiền muộn, xem nó đến từ đâu. Và có thể bạn lại khám phá tiếp được rằng nỗi phiền muộn đó bắt nguồn từ cảm giác như thể bạn đã đi làm muộn. Sau đó, bạn có thể thăm dò vì sao đi làm muộn lại làm bạn cảm thấy tồi tệ đến vậy. Kết quả là bạn thấy mình như một kẻ thất bại và vì thế giải mã được tổn thương của mình: cảm giác không xứng đáng (“Mình là một kẻ thất bại”).
Kỹ thuật này có thể áp dụng cho vô số cảm xúc mà chỉ sau một khoảng thời gian, bạn sẽ tìm thấy một biểu hiện rõ ràng giúp bạn có thể lần theo tới một loại tổn thương sâu kín bên trong mình.
2. Tỉnh thức về thân thể (Somatic/Bodily Mindfulness)
Tỉnh thức thân thể cơ bản là việc dừng lại để dò xét toàn bộ mệt mỏi và bệnh tật trên cơ thể. Bạn có thể đặt nhắc nhở trên điện thoại hay lịch làm việc, hoặc chỉ đơn giản là dừng lại và đánh giá cơ thể mình bất kỳ khi nào cảm thấy khó chịu.
Ví dụ, bạn cảm thấy tim mình đập mạnh, tay đổ mồ hôi trước người khác, bạn có thể thực hiện thăm dò cảm giác này ngay lập tức hoặc sau khi đã không còn cảm thấy nó nữa. Bạn có thể khám phá ra rằng tim đập mạnh và toát mồ hôi tay là kết quả của sự hồi hộp khi ở gần người khác. Đi sâu hơn, bạn hỏi nguyên do mình có cảm giác đó, rồi nhận được câu trả lời rằng mình lo sợ cách người khác nghĩ về mình. Nếu tiếp tục, có lẽ bạn sẽ khám phá ra các niềm tin ăn sâu trong mình rằng:
“Mình là một kẻ ngu ngốc”.
“Mình là một đứa không thể chấp nhận được”.
“Mình thật đáng xấu hổ”.
Tỉnh thức thân thể tốt nhất nên được thực hành sau khi chúng ta đã học được cách thư giãn hoàn toàn cơ thể, có thể bằng cách tắm nước ấm vào buổi tối hoặc tập chánh niệm, thiền định. Nếu không làm vậy, cơ thể bạn vẫn không ngừng căng cứng, bạn sẽ khó nhận biết được những thay đổi vật lý xảy ra trên cơ thể mình.
3. Tĩnh lặng và quan sát nội tâm
Kỹ thuật cuối cùng này thực hiện khá đơn giản và chỉ cần chúng ta dành thời gian để ở một mình mỗi ngày.
Cách làm dễ nhất suốt khoảng thời tĩnh lặng này là ghi lại suy nghĩ, cảm xúc của bạn vào một cuốn sổ nhật ký. Đây là cách hữu hiệu cho những người thích học qua âm thanh và hình ảnh vì bạn có thể tận dụng cơ chế của việc ghi chép và minh họa để quan sát nội tâm mình.
Ví dụ, bạn có thể viết vào cuốn sổ của bạn như sau:
Hôm nay một người bạn đã vô tình làm tôi buồn, thậm chí tức giận và cảm thấy bất an khi cô ấy nói câu: “Tớ nên dành nhiều thời gian hơn cho bản thân mình.”
Sau đó, bạn có thể khám phá cảm giác này theo cách sau:
“Tớ nên dành nhiều thời gian hơn cho bản thân mình.”–> (Tại sao?) –> Khiến mình cảm thấy xấu hổ –> (Tại sao?) –> Khiến mình cảm thấy thảm hại –> (Tại sao?) –> Khiến mình cảm thấy không xứng đáng = Câu nói gợi cho mình cảm giác tồi tệ về bản thân (“Mình không xứng đáng được hạnh phúc”)
Có rất nhiều cách để khai mở các tầng sâu bên trong bạn thông qua tĩnh lặng và quan sát nội tâm như sử dụng các phương pháp phân tích qua biểu đồ Ven (Venn diagrams), tháp suy tưởng (thought pyramids) hay độc thoại nội tâm.
Các phương pháp này hy vọng sẽ giúp ích trong việc tìm ra các tổn thương cốt lõi của bạn. Tuy nhiên, hãy nhớ rằng khai mở tổn thương chưa phải đích đến của cuộc hành trình. Bạn sẽ cần phải thay thế các tổn thương đó bằng tình yêu đối với bản thân. Để chữa lành các tổn thương đó, hãy học cách yêu thương chính mình.
-----------------------
Dịch giả: Đào Hà
Biên tập: Thu Bình
Minh họa: Đào Hà
Nguồn: lonerwolf.com
Đăng nhận xét